Parafia pw. św. Andrzeja Boboli w Kamionce

Wieś Kamionka przez wieki należała do parafii w Nowem, a przed objęciem pruskim systemem szkolnictwa elementarnego dzieci z Kamionki pobierały nauki w szkole parafialnej. W pewnych okresach wysyłano je jednak do szkoły w Lalkowach, która była bliżej – informował o tym ksiądz dziekan Bieszk w sprawozdaniu z kontroli szkół w dekanacie nowskim z 18 września 1810 roku.

Proces powstawania szkoły elementarnej w Kamionce był burzliwy, gdyż miejscowa gmina katolicka pragnęła ją założyć. W tej sprawie toczył się spór, który sięgał władz w Berlinie.

W latach 1809-1824 wieś Kamionka była własnością Samuela Nehringa, który w 1819 roku zbudował i otworzył w Rynkówce szkołę dla dzieci mieszkańców swoich dóbr. Chłopi z Kamionki, będący w trakcie procesu uwłaszczeniowego, zadeklarowali chęć posiadania własnej szkoły we wsi. Planowali ją zbudować w 1820 roku, zatrudnić własnego nauczyciela i ponosić koszty jego utrzymania. Odmówili udziału w kosztach budowy szkoły w Rynkówce. Sprawy uwłaszczeniowe ciągnęły się do 16 lutego 1827 roku, kiedy to zatwierdzono regulacje dotyczące stosunków między chłopami a dziedzicem, którym był wówczas syn Samuela, Ferdynand Nehring (zawarty 9 września 1825 roku). Potwierdzał on, że wieś otrzymała działkę o powierzchni 2 morgi, 120 prętów chełmińskich na potrzeby szkoły. Proces uwłaszczeniowy był jednym z powodów opóźnienia budowy szkoły. Kiedy chłopi wreszcie przystąpili do budowy, napotkali problemy z uzyskaniem drewna z królewskiego lasu. Wykonawstwo opóźniały także klęski żywiołowe w rolnictwie w wiosce. Ponadto gmina wiejska prowadziła spór z F. Nehringiem o wydanie drewna z lasu należącego do majątku Rynkówka i utworzonego w 1829 roku folwarku Rudawki oraz o inną pomoc przy budowie szkoły. Pomimo poparcia ze strony Rejencji, chłopi przegrali proces. Sąd patrymonialny w Rynkówce, do którego skargę na niesłuszne pretensje gminy Kamionki wniósł F. Nehring, orzekł w postanowieniu z 15 czerwca 1835 roku, że gmina musi samodzielnie, za własny koszt zbudować i utrzymywać szkołę, a także opiekować się nauczycielem.

Bez innej możliwości gmina Kamionka ostatecznie postawiła szkołę w latach 1837-1838. Dzieci rozpoczęły regularną naukę w nowym budynku szkolnym 1 września 1838 roku. Szkoła miała 20 stóp długości i 17 szerokości, a szczyt był skierowany w stronę Rynkówki. Klasa lekcyjna była dobrze nasłoneczniona i mogła pomieścić około 60 uczniów. W 1823 roku było 43 dzieci szkolnych w Kamionce (w tym 40 polskich katolików i 3 niemieckich ewangelików), w 1838 roku – 62 (w tym 6 ewangelików), a w 1846 roku – 41 (w tym 8 ewangelików). W 1855 roku w szkole uczyło się 62 dzieci (w tym 6 ewangelików). Z każdym rokiem przybywało dzieci. W 1862 roku szkoła liczyła 82 uczniów. W 1866 roku dzieci katolickie uczęszczające do szkoły było 88. W 1870 roku w szkole było 141 dzieci (w tym 122 katolików, 17 ewangelików i 2 Żydów). W 1870 roku uczniów było 141. W 1884 roku uczyło się w szkole 138 uczniów, a w 1907 roku – 163.

W latach 1874-1881 miały miejsce remont i rozbudowa szkoły. Z tego okresu (z roku 1874) zachował się projekt rozbudowy szkoły w Kamionce.

W tym czasie pierwsze dwa roczniki szkolne były urlopowane, a tylko starsze dzieci uczęszczały na lekcje, które odbywały się w wynajętej na koszt gminy izbie. Po zakończeniu remontu w 1881 roku szkoła w Kamionce uzyskała status szkoły 3-klasowej. Mieściła dwie izby szkolne i dwa mieszkania nauczycielskie. Koszty inwestycji w wysokości 9520 marek sfinansowało Ministerstwo Spraw Duchownych, Nauczania i Medycznych w Berlinie. Resztę, czyli 8426 marek, zobowiązała się zapłacić gmina. Budynek szkoły był zbudowany z drewna i cegły na podmurówce z kamienia polnego, kryty dachem z siana. Większe remonty przeprowadzano w szkole jeszcze trzykrotnie. W 1885 roku remontowano sanitariaty i położono dachówkę na dachu, w 1897 roku – piece, okna i dach, a w 1911 roku obok szkoły zbudowano boisko. Boisko miało wymiar 22 x 9 m, a izby lekcyjne miały wymiary 9 x 5,45 m oraz wysokość 3,54 m każda.

Istnieje informacja, że pierwszym nauczycielem, który podjął się nauczania dzieci w Kamionce, był J. Osiński – od połowy 1810 roku. Od 1823 roku, aż do momentu zbudowania szkoły, polska gmina katolicka w Kamionce zatrudniała do nauczania zagrodnika Michała Małankowskiego, pochodzącego z Kamionki, znającego jednak tylko język polski. Wizytator szkolny narzekał, 19 grudnia 1823 roku, na słabe postępy dzieci w nauce, brak podręczników i niską frekwencję uczniów latem w szkole. Pierwszym nauczycielem zatrudnionym w Kamionce oficjalnie, z aprobatą Rejencji, był Kazimierz Pulkowski. Pracował w latach 1838–1844. Zarówno on, jak i szereg jego następców, byli wyznania katolickiego. Po nim pracowali tam kolejno następujący nauczyciele: Jan Hinkelmann (1844–1848), Loeweke (1848/1849), Józef Mykowski (1848–1853), Jan Spandowski (1854–1867), Sylwester Szczodrowski (1867–1869), Paweł Kalinowski (1870–1901). Od 1882 roku, po powiększeniu szkoły, zatrudniano dwóch nauczycieli (niektórzy byli wyznania ewangelickiego), pracowali więc od tego okresu jeszcze: Jan Putynkowski (1882), Marceli Wojarczyk (1883–1889), Balcer (1889), Schmidt (1890–1894), Wilhelm Kawert (1895–1898), Rudolf Schubens (1898–1902), Gohrke (1904–1905), Jaschke (1906), Schwerdtfeger (1907–1912), Polaszek (1916–1919), Schynkowski (1917–1919).

Powiatowy inspektor szkolny von Homeyer proponował landratowi w Kwidzynie w związku z powyższym przeniesienie nauczyciela, który nie znał polskiego, do innej szkoły, a zatrudnienie nauczyciela znającego polski, „gdyż pan biskup w podobnej sytuacji pisał do ministra i uzyskał zniesienie zarządzenia tutejszej Rejencji w odniesieniu do szkół w Kopytkowie, Lalkowach, Kościelnej Jani, Rynkówce, Leśnej Jani”. Biskupowi obelżywie odpowiedziała Rejencja, że chwilowo nie dysponuje nauczycielem katolickim władczym językiem polskim, który mógłby być skierowany do szkoły w Kamionce Szlacheckiej, ponadto według opinii powiatowego inspektora szkolnego wiedza z religii dzieci z najniższych oddziałów w tej szkole jest dostateczna. Inspektor szkolny stwierdził także, że mieszkańcy Kamionki często wyjeżdżają do prac sezonowych na Pomorze Zachodnie do Meklemburgii – znają więc język niemiecki i mogą swoje dzieci nauczyć. Władze postanowiły nie odwoływać Festaga, gdyż spełniał cele polityczne.

Po wycofaniu w wielu szkołach, po 1900 roku, nauczania religii w języku polskim, gdy nie pomogły pisemne protesty, zdesperowana ludność zorganizowała strajk szkolny. W ziemi smętowskiej objęły go dzieci ze szkół we Frący, Kościelnej Jani, Kamionce Szlacheckiej, Kopytkowie, Lalkowach, Leśnej Jani, Rudawkach, Rynkówce oraz Smętowie. Strajki zaczynały się i kończyły w różnym czasie, między listopadem a kwietniem 1907 roku. Strajk nie osiągnął założonego celu, jednak przyczynił się do konsolidacji polskiego społeczeństwa. Przypomniał o korzeniach, pogłębił nieprzychylne uczucia do obcej władzy – państwa pruskiego. Strajkujące dzieci były poniżane przez niemieckich nauczycieli, karane dotkliwie fizycznie, a wszystkim uczestnikom przedłużono obowiązek szkolny o okres od kilku miesięcy do jednego roku. Dzieci karano także za walkę o polskość, którą prowadzili członkowie ich rodzin (np. Annie Dominikowskiej z Kamionki, córce karczmarza Jana, mimo że sama nie uczestniczyła w strajku, przedłużono obowiązek szkolny o pół roku, ponieważ ojciec był tajnym głównym organizatorem strajku w szkole w Kamionce). Janowi Chmieleckiemu z Kamionki przedłużono obowiązek szkolny o jeden rok za udział w strajku szkolnym od 5 listopada 1906 do 7 marca 1907 roku.

Swój stosunek do germanizacji dzieci w szkole dobitnie wyraził Jan Lewandowski – zagrodnik i robotnik z Kamionki, którego 3 dzieci uczestniczyło w strajku, w podaniu z 26 marca 1909 roku o zwolnienie syna z obowiązku szkolnego: „jestem wiernym poddanym Jego Majestatu, ale chcę pozostać przy polskiej narodowości”. Do przywódców i agitatorów strajku należeli też m.in. Franciszek Chmielewski (ojciec 12 dzieci), piekarz Ignacy Kwiczor (jego córka Jadwiga najdłużej z uczniów strajkowała – według dokumentów zachowanych w Rejencji w Kwidzynie – od listopada 1906 roku do 16 marca 1907 roku). Strajkowały wtedy 22 osoby: Natalia Balewska, Franciszek Balewski, Wiktoria Brucka, Tomasz Buch, Feliks Chmielewski, Jan Chmielewski, Bolesław Karlinski, Rozalia Kąokolewska, Marta Kilkowska, Wiktoria Kowalska, Wojciech Kwiatkowski, Jadwiga Kwiczor, Bolesław Lewandowski, Lewandowski (brat w/w), Lewandowski (brat w/w), Joanna Pior, Franciszka Posada, Agnieszka Rezmer, Joanna Warmbier, Maria Woźna, Wysocki, Wysocki (brat w/w). Wymienione dzieci, to zapewne tylko część z grupy strajkujących. Nie wszystkie dzieci, ze 163 objętych w 1907 roku obowiązkiem nauki szkolnej, wzięły bezpośredni udział w strajku, ale później również dotknięte były represjami. Nauczyciel Festag (przysłany przez władze pruskie w celu germanizacji uczniów) pracował w szkole od 1901 do 1911 roku. Po nim stanowisko objął Paweł Kyora. Gdy jako podporucznik piechoty powołany został, w 1915 roku, do wojska w związku z toczącą się I wojną światową, miejsce pierwszego nauczyciela powierzono na rok Leonowi Gehrmannowi, a następnie Wodkowskiemu. Na wojnę, ze szkołą w Kamionce, odszedł także w 1917 roku nauczyciel Polaszek. Po zakończeniu działań wojennych, zarówno Kyora jak i Polaszek, powrócili w 1919 roku na swoje stanowiska nauczycielskie w Kamionce. W roku 1904 liczba dusz w Kamionce wzrosła do 782, a w roku 1910 do 792. W szkole było wtedy 3 klasy, a dzieci 155 katolickich i 5 ewangelickich. W roku 1928 było w Kamionce 711 dusz, a uczniów w szkole 129.

W okresie międzywojennym publiczne szkoły powszechne, w 1920 roku, wprowadziły się do budynków, w których dzieci pobierały naukę w okresie zaboru pruskiego w języku niemieckim. Szkoła w Kamionce była wtedy 3-klasowa. Zatrudnionych było 3 nauczycieli. Na początku lat trzydziestych, z powodu zmniejszania się liczby dzieci, a także z braku środków finansowych, szkołę w Kamionce obniżono w stopniu organizacyjnym i zabrano jej 1 nauczyciela. Uczono wtedy następujących przedmiotów: religii, języka polskiego, rachunków z geometrią, przyrody, geografii, historii, rysunków, robót ręcznych, śpiewu oraz gier i gimnastyki. W polskiej publicznej szkole powszechnej obowiązek szkolny trwał 7 lat. W stosunku do szkoły pruskiej obowiązek został skrócony o 1 rok. Wprowadzono również nową organizację roku szkolnego. Początkowo, oprócz wakacji letnich i świątecznych zachowano, jak w czasach zaborów, wakacje jesienne, aby dzieci wiejskie mogły pomagać rodzicom przy kopaniu ziemniaków albo opiece nad młodszym rodzeństwem. W 1928 roku wprowadzono podział roku szkolnego na 2 półrocza i zniesiono wakacje w okresie jesiennym. Upowszechniono w szkole postępowe założenia dydaktyczno – wychowawcze, postępowy program nauczania i zlikwidowano karę chłosty (element pruskiego systemu oświatowego). Ustawą z 1932 roku i rozporządzeniem Ministra Wyznań Religijnych z 1933 roku, znowu zmienił się ustrój szkolnictwa w Polsce. Stopień organizacji szkoły powszechnej uzależniony został od liczby uczęszczających do niej dzieci. Szkoły I stopnia organizacyjnego z 4 klasami miały posiadać miejscowości, w których znajdowało się do 120 dzieci w wieku szkolnym i uczyć je 1 względnie 2 nauczycieli, II stopnia z 6 klasami (miejscowości z liczbą 121 – 210 dzieci oraz 3 – 4 nauczycielami). Szkoła w Kamionce początkowo została zaklasyfikowana do I stopnia organizacyjnego, czyli 4-klasowej. Dopiero w roku szkolnym 1938/1939 szkoła w Kamionce otrzymała status szkoły II stopnia (6-klasowej) – dodatkowo przyznano wtedy także trzeci etat nauczycielski. Szkoły w okresie międzywojennym miały charakter wyznaniowy. Nauka codziennie rozpoczynała się i kończyła modlitwą. Religia była jednym z przedmiotów nauczania zagwarantowanym ustawodawstwem państwowym oraz w konkordacie z 1925 roku. Nauczali jej najczęściej pobliscy księża (do Kamionki przyjeżdżali księża z Nowego). W latach 1920 – 1939 w szkole Kamionce (a także do tej szkoły chodziły niektóre dzieci z Rudawek i Rychławy) uczyli następujący nauczyciele: Masłówna (1927 – 1939), Maria Szczukowska, Franciszek Szczukowski, Maria Wojciechowska (1928 – 1938), Edmund Żuralski (… do 1929 roku), Tadeusz Czosnykowski (1929 – 1930), Leon Borucki (1929 do…), Maria Rozalska (1933 – 1971), Lenzner (1938 – 1939).

Liczba dzieci w niektórych latach szkolnych kształtowała się następująco: rok szkolny 1927/1928 (129 uczniów), 1930/1931 (97), 1932/1933 (128), 1937/1938 (138).

Zdjęcie uczniów z około roku 1923

Zdjęcie 1 z 5

W roku 1938 nowy kierownik szkoły, który przybył na miejsce ustępującego kierownika Franciszka Szczukowskiego, z mieszkania kierownika przebudował trzecią izbę lekcyjną, sam zamieszkując na piętrze. Owym nowym kierownikiem był Lenzner, pochodzący z terenów byłych Prus Wschodnich. W tymże roku przybyła też do szkoły Maria Rozalska. Oprócz nich w szkole pracowała jeszcze Maria Szczukowska (żona poprzedniego kierownika). Dzieci w szkole było wtedy 156.

W czasie wojny polskie szkoły powszechne zostały przejęte przez administrację okupacyjną. Część nauczycieli została uwięziona. Do obozu koncentracyjnego została zesłana m.in. nauczycielka Maria Rozalska z Kamionki. Dotychczasowe polskie szkoły obsadzano niemieckimi nauczycielami. Pozostali przy życiu polscy nauczyciele zostali zwolnieni z pracy. Całkowicie został wyeliminowany język polski z życia szkolnego i wprowadzona obowiązkowa nauka wyłącznie w języku niemieckim. Szkoła w Kamionce była czynna przez okres okupacji. Uczyły tu 3 kolejno po sobie następujące niemieckie nauczycielki.

Po wyzwoleniu z okupacji niemieckiej, jako pierwsza szkoła na ziemi smętowskiej, zaczęła pracować szkoła w Kamionce. Kierowniczką została mianowana Maria Rozalska – mieszkańcy Kamionki z wielkim szacunkiem ją wspominają. Pracowała jako pedagog w Kamionce od 1933, pełniąc też w latach 1945 – 1971 funkcję kierownika szkoły. „Swym sercem i pracą oddawała się szkole i wsi. Nastała więź między rodzicami dzieci a szkołą. Szerzyła też kulturę między starszymi mieszkańcami wsi, interesowała się rozwojem wsi, służyła radą i pomocą” – napisano w kronice. Wówczas też pracę w szkole w Kamionce podjął L. Kreja (choć po kilku miesiącach przeszedł do pracy w szkole w Rynkówce). Zdewastowaną szkołę pomógł przygotować do otwarcia miejscowy mistrz stolarki Chmielecki.

Obowiązywał wtedy 7-letni system nauczania w publicznych szkołach powszechnych. Obowiązywał dzieci od 7 do 14 roku życia. Szkoła w Kamionce była wówczas szkołą siedmioletnią, a potem ośmioklasową. Ówczesne szkoły przez szereg lat borykały się z trudnościami kadrowymi, lokalowymi i finansowymi. Szkoła 7-klasowa musiała dysponować co najmniej 4 salami lekcyjnymi, boiskiem szkolnym, a także 4-5 mieszkaniami nauczycielskimi. Władze gromadzkie rozwiązywały ten problem przez wynajem sal i mieszkań. W Kamionce takie pomieszczenia na sale lekcyjne wynajmowano od p. Kwiczory.

Po zakończeniu wojny dzieci polskie były zabiedzone i niedożywione. Komitety rodzicielskie organizowały dla najbiedniejszych dożywianie. Produkty pochodziły z darów amerykańskiej UNRRA, mleko od rolników. Pani Rozalska przeznaczyła na pomoc dla biednych pieniądze zebrane po przedstawieniu Jasełek przez młodzież szkolną w 1945 roku. Widocznie była to sprawa pilniejsza aniżeli wstawienie brakujących w szkolnej ubikacji drzwi i podwójnych szyb w budynku szkolnym, co zostało zrealizowane dopiero w wakacje, w 1946 roku.

Szkoła w Kamionce corocznie wystawiała Jasełka, chętnie oglądane przez mieszkańców, a zebrane fundusze przeznaczała na cele szkolne i społeczne. Za zebrane 7 723,50 zł. na prezentacji Jasełek w 1946 roku kierownik Rozalska zakupiła godła, 4 umywalki, 8 ręczników, 2 termometry ścienne, wiadra i miotły. Aby pokryć rachunek za zużytą do oświetlenia sali lekcyjnej naftę (36 litrów), w której odbywał się w 1946/47 roku wieczorowy kurs dokształcający dla młodzieży pozaszkolnej, kursanci przygotowali przedstawienie dla ludności, na którym zaprezentowali komedie dla ludności „Poseł i kominiarz” oraz „Żywy nieboszczyk”. Z Jasełek w 1947 roku fundusze przeznaczono na zakup książek do biblioteki, a w 1948 roku na zakup pomocy szkolnych.

Natomiast 30 maja i 6 czerwca 1948 roku uczniowie wystawili dla mieszkańców wsi dramat „Genowefa”, a pozyskane środki pieniężne przeznaczyła kierownik na potrzeby szkoły, nadto kwotą 10000 zł. wspomogła remontowaną we wsi kaplicę, którą zdewastowali hitlerowcy.

Jak skromne były warunki życia jeszcze w 5 lat po wojnie zaświadcza fakt, iż na zabawie zorganizowanej dzieciom z okazji rozpoczęcia nowego roku szkolnego 1 września 1950 roku otrzymały w Kamionce (a zapewne był to luksusowy posiłek) słodką kawę, bułkę i ciastko.

W czasach komunistycznych rozpoczęła się także ideologizacja życia szkolnego. W 1948 roku zorganizowano uroczystą akademię związku z połączeniem się partii PPR i PPS w PZPR. Od roku 1949 wycofano oprawę religijną uroczystości szkolnych i modlitwę (wcześniej te uroczystości kończono śpiewem pieśni „Boże, coś Polskę”, a teraz pieśnią „Międzynarodówka”). Dzieci i młodzież podlegały laicyzacji obyczajów i uświadamianiu marksistowskiemu. Przygotowywano akademie chwalące ówczesny ustrój, niektórzy nauczyciele zasiadali we władzach partyjnych, a działacze partyjni odwiedzali szkoły przy różnych okazjach.

Dzieci dowożone były furmankami na pochody „1-majowe” do gminnej wioski Leśnej Jani. Podejmowane były czyny społeczne na rzecz szkoły lub środowiska z okazji różnych uroczystości (np. z okazji 60. urodzin komunistycznego prezydenta Bolesława Bieruta). Od 1950 roku w szkołach nie wystawiano Jasełek, natomiast przychodził Dziadek Mróz. W 1954 roku władze wycofały nauczanie religii ze szkół. W październiku 1956 roku okresowo przywrócono ją. W tym czasie katechetka Zofia Lorkowska (która dojeżdżała z Nowego 2 razy w tygodniu) w szkole w Kamionce zdążyła nawet zorganizować Jasełka. Od 1957 roku na lekcje religii przyjeżdżał do szkoły w Kamionce ks. Henryk Mross (wikariusz z Nowego nad Wisłą). W 1962 roku wycofano religię ponownie ze szkół ziemi smoleńskiej (podobnie jak i w całym kraju).

W 1952 roku w całej Polsce odbyły się, po raz pierwszy, końcowe egzaminy klasy VII. Składały się z części pisemnej i ustnej – z języka polskiego i matematyki. Członkami komisji byli: Maria Rozalska – kierownik szkoły oraz nauczyciele Maria Samulewicz i Jan Surma, a także przedstawiciele nauczycieli z sąsiednich szkół. W czasie wakacji tegoż roku zostały w szkole wyremontowane piece i podłogi (drobne remonty, w zależności od przyznanych przez Gromadzką Radę i zebrane przez Komitet Rodzicielski były czynione co roku).

Dnia 1 września 1952 roku naukę w szkole rozpoczęło 119 uczniów (w tym 29 w klasie I). Na zakończenie tego roku szkolnego, z 26 uczniów w klasie VII, tylko 3 poszło do szkół średnich, 13 do szkół zawodowych, a pozostali (z różnych przyczyn) pozostali w domach.

W roku szkolnym 1954/1955 nauczycielka Maria Samulewicz poszła na roczny urlop zdrowotny, a jej miejsce zajął Zygmunt Łobocki. Obchodzono też w szkole Dni Oświaty, Książki i Prasy – z tej okazji, m.in. 22 maja 1955 roku, bibliotekarka – nauczycielka Janina Kurek przygotowała wieczornicę, w związku z przeżywanym „Rokiem Mickiewiczowskim”. Na zakończenie tego roku szkolnego uczniowie poszczególnych klas osiągnęli następujące wyniki naukowe: klasa I (na 22 uczniów pozostało w tej samej klasie 5), klasa II (na 15 uczniów pozostało w tej samej klasie 3), klasa III (na 12 uczniów pozostało w tej samej klasie 1), klasa IV (na 11 uczniów pozostało w tej samej klasie 1), klasa V (na 14 uczniów pozostało w tej samej klasie 6), klasa VI (na 13 uczniów pozostało w tej samej klasie 2), klasa VII (na 24 uczniów pozostało w tej samej klasie 4).

Uczniowie ze szkoły w Kamionce często prezentowali swoje artystyczne zdolności. Podczas wielu akademii przedstawiali różnego rodzaju tańce oraz występy teatralne. Często przy tej okazji zbierane były fundusze, które przeznaczano na remont szkoły, zakup różnych pomocy naukowych lub też na organizację wycieczek. W roku 1957 nauczycielki Janina Kurek i Danuta Głamacz przygotowały z uczniami przedstawienie pt.: „Sześć kucharek i prawdziwa księżniczka”. Na spektakl przybyły do szkoły tłumy osób, podziwiając talenty młodych artystów. Z uzyskanego dochodu zorganizowano wycieczkę do Warszawy (a po drodze zwiedzono też Toruń i Malbork), w której uczestniczyło 25 osób.

W roku szkolnym 1957/1958 trudno było małymi siłami pedagogicznymi wypełniać zadania edukacyjne, gdyż niektóre nauczycielki (Maria Borucka, Danuta Szelatyńska) przebywały na urlopach zdrowotnych lub macierzyńskich. Władze oświatowe przysyłały do pomocy nauczycielki niewykwalifikowane z sąsiednich szkół. W tymże roku 22 uczniów z klas VI i VII brało udział w wycieczce do Gdańska, Gdyni i na Hel.

W 1958 roku Kamionka liczyła 545 dusz, a uczniów w szkole zapisanych było 147. Liczbę obowiązujących godzin zmniejszono z 30 do 26. Dla osób dorosłych, pragnących uzupełnić swoje wykształcenie w klasie VII (a zgłosiły się 22 takie osoby) przeprowadzono specjalny kurs, który obejmował 360 godzin nauki. Na kursie tym nauczali Maria Rozalska, Maria Borucka i Jan Surma.

Od października 1958 roku w tutejszej szkole zawiązana została 8 Drużyna Harcerska im. Emilii Plater. Drużynowym był Jan Surma. Po rocznych przygotowaniach, w listopadzie 1959 roku ta grupa złożyła uroczyste przyrzeczenia harcerskie (na zdjęciu z tego okresu harcerze ze swoim drużynowym).

W listopadzie 1958 roku, na zebraniu z rodzicami uzgodniono, że baza szkolna powinna być wyremontowana i powiększona. Powołano Komitet Rozbudowy Szkoły, w składzie którego znaleźli się: z Kamionki Klemens Błażek, Marian Kowalczyk, Konrad Kaiser, Bolesław Jabłonka oraz Maksymilian Jendrzejewski (Rynkówka) i Jan Muszyński (Frąca). Komitet zaczął gromadzić fundusze na remont od mieszkańców wiosek, także 20 tysięcy złotych na remont przydzielił Inspektorat Oświaty w Starogardzie Gdańskim i podczas wakacji dokonano wielu napraw. W 1958 roku istniał w szkole punkt filialny gromadzkiej biblioteki z Leśnej Jani. Na zakończenie tego roku szkolnego środowisko pożegnało nauczycielkę Marię Borucką (przeniosła się do Grudziądza), a na jej miejsce przybyła Maria Szczepińska.

Od 1 października 1960 roku odbywał się w szkole kolejny kurs eksternistyczny dla dorosłych (uzupełniający wykształcenie w klasie VII – zgodnie z nowym systemem edukacyjnym). Wzięło w nim udział 33 osoby. Również i one miały zdjęcie pamiątkowe.

Rok szkolny 1961/1962 rozpoczęła grupa 139 uczniów. Planowana była liczba 172 osób, ale zmniejszenie nastąpiło w wyniku otwarcia szkoły w Rynkówce (klasy I-V) oraz przydzielenie uczniów z Frący do Lalkowych. Za zarobione przez uczniów pieniądze, w roku szkolnym 1962/1963, podczas zbierania ziemniaków w Spółdzielni Produkcyjnej we Frący oraz otrzymanie nagrody w wojewódzkim konkursie czystości, szkoła nabyła cenny przedmiot, jakim był telewizor. W kolejnym roku szkolnym szkoła też otrzymała małe radio z Wydziału Kultury w Gdańsku. W roku szkolnym 1963/64 szkoła w Kamionce zajęła II miejsce w skali województwa w konkursie czystości.

Od 1 września 1964 roku rozpoczął nauczanie w szkole piąty nauczyciel – Gerard Wroniak (wcześniej pracował w Mirotkach). Natomiast po woźnym Alfonsie Wysockim tę funkcję objęła Halina Gniewkowska. W styczniu 1965 roku kierownictwo szkoły w Trzcińsku objął nauczyciel Gerard Wroniak (wraz z nim odeszła jego żona nauczycielka Gabriela Wroniak) – w ich miejsce przybyły nauczycielki niewykwalifikowane Aniela Kurnat (z Ocypla) oraz Renata Radtke.

System nauki w szkole powszechnej trwający 7 lat, obowiązywał w Polsce do roku szkolnego 1965/66. W tymże roku szkolnym, w związku z przygotowaniem do zmiany systemu oświatowego, nauczanie w szkole rozpoczęły nauczycielki Halina Lis i Jadwiga Kwiatkowska (było więc sześciu nauczycieli w szkole). Od następnego roku 1966/1967 edukacja uczniów odbywała się w systemie 8-klasowym. Szkoła musiała spełniać określone wymogi, m.in. 6 izb lekcyjnych. Stąd też szkoła w Kamionce musiała wynajmować pomieszczenia od Bolesława Kwiczory w pobliskim budynku (dzierżawę podjęto na 25 lat). Ustawy nakładały na nauczycieli obowiązek zdobycia wyższego wykształcenia. Zerwano z nauczaniem przez jednego nauczyciela wszystkich przedmiotów. Za nauczycielką Jadwigą Kwiatkowską przybył do szkoły nauczyciel niewykwalifikowany Jerzy Mykowski.

W roku szkolnym 1971/72 kierownictwo szkoły objął długoletni nauczyciel szkoły i komendant ZHP Jan Surma. Prowadził drużynę harcerską im. Emilii Plater. Organizował obozy, wycieczki, biwaki. Dzisiejsi dorośli ludzie, wcześni harcerze, doskonale to pamiętają (wcześniej też, w 1969 roku, bardzo dobrze kierował budową remizy OSP).

Nowa reforma oświaty została wprowadzona w roku szkolnym 1973/74. M.in. wprowadzono do szkół 5-stopniowy system ocen ze sprawowania. W ramach gminnej reformy administracyjnej w 1975 roku zlikwidowano szkołę we Frący, a w 1978 roku w Rynkówce – wcielając ich obwody do szkoły w Kamionce. Dowóz uczniów, przy odległości ponad 3 km, zobowiązana była zorganizować gmina. Szkoła prowadziła pełną działalność pedagogiczną-wychowawczą w zakresie 8 klas i klasy przedszkolnej „0”. W okresie trwającego w Polsce stanu wojennego w roku 1981/82 wprowadzono 5-dniowy tydzień pracy w szkołach. Soboty odtąd były dniami wolnymi od nauki. Również w roku szkolnym 1981/82 szkoła w Rynkówce została włączona do szkoły w Kamionce (całkowita likwidacja tej szkoły nastąpiła 31 sierpnia 2000 roku). Po zmianie ustroju w Polsce w 1989 roku, dokonano też nowych zmian w regulacjach szkolnych. M.in. wprowadzono do szkół nauczanie religii. Gruntowna przebudowa ustroju szkolnego w Polsce nastąpiła w roku 1999/2000. Objęła system szkolnictwa od przedszkoli do uczelni akademickich. System ten obowiązuje nadal. Edukację rozpoczynają dzieci 6-letnie w oddziałach przedszkolnych. Siedmiolatki zaczynają edukację w 6-klasowej szkole podstawowej. Młodzież 13-letnia rozpoczyna naukę w 3-letnim gimnazjum, a później kształci się w szkole średniej.

W latach szkolnych 1995/96 – 2013/2014 kierownictwo objęła p. Teresa Surma.

Od roku szkolnego 2014/2015 do 2019/2020 dyrektorem Publicznej Szkoły Podstawowej w Kamionce była mgr Jolanta Kaszubowska. W roku szkolnym 2020/2021 obowiązki dyrektora w Szkole Podstawowej pełni pani mgr Regina Kotłowska.

Zdjęcie grupy szkolnej (klasa III) z 1960 roku, z nauczycielem Janem Surmą i odwiedzającym szkołę żołnierzem.

Na zdj​ęciach z 1962 roku przedstawiony został zasłużony nauczyciel ze szkoły z Kamionki Jan Surma z grupą uczniów, a także wędrówki (rowerowo – piesze) prowadzone przez niego drużyn harcerskich.

wd10

Zdjęcie 1 z 500

W 2009 roku w Kamionce uczyło się 79 dzieci z miejscowości: Kamionka, Lalkowy, Rynkówka i Frąca. Znajduje się tu oddział „zerowy” i klasy – od I do VI. Uczy dziesięcioro nauczycieli. Nauczyciele posiadają po 2, 3 specjalizacje i uzupełniają etat w innych szkołach. Obejście szkoły jest ładnie utrzymane. Szkoła posiada duże boisko. Dzięki sponsorom – absolwentom w szkole znajduje się 15 komputerów. W bibliotece jest ponad 4000 książek. Szkoła posiada ekologiczne, gazowe ogrzewanie. W każdej klasie znajduje się magnetofon, a w oddziale „zerówki” i dwóch klasach telewizor, dvd. i sprzęt nagłaśniający. W zadowalający sposób szkoła uzupełniana jest w pomoce naukowe. We współpracy z parafią szkoła organizuje festyny integracyjne dla dzieci niepełnosprawnych, biesiady kociewskie. Rodzice z przyjemnością uczestniczą we wszelkich okolicznościowych uroczystościach organizowanych na terenie szkoły.

klasa VI

Zdjęcie 1 z 24

Przy szkole działa Uczniowski Klub Sportowy GAUDIUM (prezesem jest p. Urszula Drost) oraz zespół taneczno-wokalny KAMYCZEK (prowadzony od 1986 r. przez panią Urszulę Drost, a obecnie przy pomocy p. Jolanty Kaszubowskiej). Prowadzone są także zajęcia logopedyczne z około 20 dzieci.

Źródło: www.kociewiak.pl oraz „Kronika szkolna z lat 1954 – 1989”

Szkoła w Rychławie istniała już w 1745 roku (ewangelicka) – inne źródła podają rok 1766. Pobudowali ją Niemcy, a mieściła się ona w budynku dziś przeznaczonym na mieszkania dla nauczycieli (w środku wsi). Dokładną datę otwarcia szkoły trudno ustalić. Założona szkoła posiadała charakter germanizacyjny, nauczano tylko w języku niemieckim. Początkowo tylko uczono religii w języku polskim, a po wojnie niemiecko-francuskiej i zwycięstwie Niemców, zlikwidowano naukę religii w języku polskim.

W 1887 roku uczyło się w niej 92 dzieci, a w 1904 roku – 184 dzieci. Obecna szkoła została zbudowana w 1904 roku. Był to wówczas gmach 3-klasowy. W latach 1911-1912 dobudowano obok starej szkoły nowy budynek. Pod koniec 1919 roku lub na początku 1920, została otwarta pierwsza polska szkoła. Pierwszym organizatorem kierownikiem tej szkoły był Józef Urbański, który wraz ze swoją siostrą uczyli do 1922 roku. Szkoła miała charakter szkoły dwuklasowej, a do jej obwodu należała Rychława i Twarda Góra.

W 1922 roku szkołę obejmuje Edward Mikołajda, z siostrą Felicją i pracują w niej do roku 1927. W tym czasie zostaje przeprowadzona komasacja szkoły w Milewku, a dzieci z tej miejscowości zostają włączone do obwodu szkoły w Rychławie, podobnie jak dzieci ze wsi Przyny i Milewo. W 1927 roku obwód powiększa się o Przyny, Milewko i Milewo.

W roku 1927 Mikołajda wyprowadza się, a kierownikiem szkoły zostaje Brunon Biały. Szkoła zostaje przekształcona na trzyklasową. Wraz z Białym otrzymują posadę w tutejszej szkole Wincenty Migda i jego żona Ludwika. W 1928 roku podopiecznymi było 143 dzieci. W 1930 roku szkoła otrzymuje czwarty etat nauczycielski i posiada siedem oddziałów czyli klas.

Gdy wybuchła wojna Brunon Biały zaraz na początku września zorganizował szkołę niemiecką i był pierwszym nauczycielem niemieckim, później Biały został przeniesiony do innej szkoły do Rzeszy. W 1941 roku na jego miejsce przyszedł nauczyciel niemiecki. Poziom nauczania był wtedy nadzwyczaj niski. W czasie II wojny światowej zaginął nauczyciel tejże szkoły – Paweł Sandach.
Oswobodzenie tutejszej miejscowości nastąpiło 20 lutego 1945 roku przez Armię Czerwoną. Szkoła została zajęta przez wojsko radzieckie. Uległa częściowemu zniszczeniu, po wojnie mieszkańcy odbudowali szkołę. W marcu 1945 roku zgłosił się pierwszy nauczyciel, zamieszkał u sołtysa Nowaka, gdyż szkoła nie nadawała się do zamieszkania, a po miesięcznym pobycie nie rozpoczął pracy, zrezygnował z posady nauczyciela.

Dnia 4 sierpnia 1945 roku objął placówkę Jan Kłobuchowski, który bardzo zasłużył się w historii szkoły. To właśnie on zapoczątkował pisanie kroniki. Z kroniki dowiadujemy się m.in., że w roku szkolnym 1945/46 do szkoły uczęszczało 146 uczniów, że w 1950 roku nastąpiło otwarcie Domu Ludowego w Rychławie oraz przedszkola.

W latach po II wojnie światowej przeprowadzono kapitalny remont w szkole w Rychławie (dzięki funduszom z Gromadzkiej Rady Narodowej z Nowego).
Szkoła opiera swoje działanie na wartościach: „wychowujemy w prawdzie, dbamy o jakość dającą szczęście uczniom i pracownikom”.

wycieczka szkolna do Bydgoszczy w 1954 roku

Zdjęcie 1 z 8

W roku 2007 szkoła przeżywała wielką uroczystość: nadanie jej imienia papieża Jana Pawła II. W związku z tym szkoła wzbogaciła się o logo, hymn, sztandar, tablicę pamiątkową.

Uczniowie chętnie zapoznają się z bogactwem osobowości i treści nauczania swojego Patrona i propagują jego przesłanie w różnych środowiskach, między innymi uczestnicząc corocznie w zjazdach Rodziny Szkół im. Jana Pawła II w Częstochowie oraz prezentując przedstawienia w parafialnym kościele w Kamionce.

Baza szkoły wiele zyskała w związku z uroczystością nadania szkole imienia patrona, m.in.: wymalowano elewację, oddano salę audiowizualną, założono alarmy w oknach, pomieszczenie na strychu przygotowano pod potrzeby archiwum.

Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Rychławie jest placówką, która oprócz działalności dydaktyczno-wychowawczo-opiekuńczej, pełni również w środowisku rolę kulturotwórczą. Aktywnie uczestniczy w życiu mieszkańców, starając się integrować miejscową ludność poprzez organizację cyklicznych imprez środowiskowych, takich jak „Święta tuż, tuż” czy „Rocznica Odzyskania Niepodległości”, oraz obchody związane z patronem, imprezy integracyjne z udziałem osób niepełnosprawnych i starszych.

Zdjęcie 1 z 13

Szkoła posiada bogaty kalendarz ofert i wydarzeń, który rokrocznie jest realizowany. W zakresie poprawy bazy szkoły w minionym pięcioleciu:

• urządzono nowe boisko sportowe
• założono pracownię komputerową
• zagospodarowano przyległe tereny na obszar rekreacyjny
• systematycznie remontowano i unowocześniano izby lekcyjne
• wykonano stolarkę okienną w sześciu pomieszczeniach
• zorganizowano mini-stołówkę, archiwum, dodatkową szatnię dla klasy, która odbywa zajęcia w przyległym budynku

Wiele z tych działań wspomagali członkowie Rady Rodziców, ksiądz proboszcz parafii Kamionka, OSP w Rychławie, społeczność lokalna, sponsorzy i sympatycy szkoły z gminy Nowe. Dzięki organizowaniu imprez dochodowych przez Radę Rodziców, zdobyto środki finansowe wspierające działalność dydaktyczno-wychowawczą szkoły, takie jak pikniki, zabawy taneczne z aukcjami i fantami.

Działalność dydaktyczno-wychowawcza jest satysfakcjonująca, co potwierdzają stale podwyższające się wyniki w nauce i liczne sukcesy w turniejach, zawodach i konkursach pozaszkolnych na różnym szczeblu. Do najważniejszych osiągnięć należy sukces w ogólnopolskim konkursie humanistycznym „Geniusz”, gdzie uczennica zdobyła nagrodę główną, oraz zdobycie I miejsca w Wojewódzkim Przeglądzie Kolęd i Pastorałek w Gdyni.

Szkoła bierze corocznie udział w konkursach matematycznych „Kangur”, gdzie uczniowie osiągają wyróżnienia i nagrody rzeczowe. Priorytetowym zadaniem na najbliższe lata jest wypracowanie skutecznych metod podwyższających wyniki sprawdzianu oraz kontynuacja programu poprawy efektywności kształcenia.

Szczególną troską otaczani są uczniowie z trudnościami szkolnymi, dla których organizowane są zajęcia wyrównawcze. Absolwenci szkoły uzyskują dobre wyniki kształcenia, a niektórzy z nich zajmują czołowe miejsca pod względem nauki w szkołach ponadpodstawowych.

W trosce o zagospodarowanie czasu wolnego uczniów i podniesienie poziomu kształcenia, organizowane są zajęcia pozalekcyjne, takie jak koła wokalne, kociewskie, informatyczne, językowe, oraz zespoły wyrównawcze. W okresie ferii zimowych nauczyciele wraz z księdzem proboszczem parafii Kamionka organizują dla uczniów zajęcia rekreacyjno-opiekuńcze. Szkoła również angażuje się w organizację imprez krajoznawczo-turystycznych, wycieczek, biwaków, rajdów, zjazdów, a także wyjazdów do teatru, kina i na basen.

Szkoła może poszczycić się również wysoko wykwalifikowaną kadrą pedagogiczną, która ustawicznie podejmuje doskonalenie zawodowe zgodnie z potrzebami szkoły, na które otrzymuje dopłaty do kosztów kształcenia i urlopy szkoleniowe. Obecnie zatrudnionych jest 8 nauczycieli, którzy posiadają następujące stopnie awansu zawodowego: nauczyciele dyplomowani – 6, nauczyciele mianowani – 1 (odbył staż na nauczyciela dyplomowanego), nauczyciel kontraktowy – 1. Podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych nauczyciele stosują nowoczesne formy i metody pracy.

W ubiegłych latach realizowane były następujące projekty edukacyjne: „Europa w oczach uczniów”, „Z Ekologią na Ty”, „Zostań przewodnikiem po najbliższej okolicy”, „Uratujmy razem ziemię”, „Jestem przyjacielem przyrody”, „Nasza droga do patrona szkoły”, „Jedna ziemia – nasza ziemia”, „Młody menadżer środowiska”.

W roku szkolnym 2008/2009, w ramach Rządowego Programu Wyrównywania Szans Edukacyjnych Dzieci i Młodzieży, realizowano 3 projekty: „Młodzi twórcy – To też sztuka..” (realizacja: M. Koniarska), „Warsztaty informatyczne dla klas 2 i 3” (realizacja: G. Szczygieł), „Zajęcia ruchowo-sportowe – świetną zabawą” (realizacja: T. Reszke).

Absolwenci, rok 1990

Zdjęcie 1 z 32

1. 1.09.1945 – 31.08.1948 Jan Kłobukowski
2. 1.09.1948 – 31.08.1949 Żurawski Leon
3. 1.09.1949 – 31.08.1956 Jan Kłobukowski
4. 1.09.1956 – 31.08.1966 Feliks Hinz
5. 1.09.1966 – 31.08.1971 Maria Smoczyńska
6. 1.09.1971 – 31.08.1973 mgr Jan Piątkowski
7. 1.09.1973 – 31.08.1984 mgr Janusz Wollschleger
8. 1.09.1984 – 31.08.1990 mgr Teresa Zaremba
9. 1.09.1990 – 31.08.2003 mgr Janusz Wollschleger
10. 1.09.2003 /nadal/ mgr Maria Koniarska

1. mgr Gabriela Szczygieł (nauczanie początkowe, religia, informatyka, oligofreno-pedagogika, nauczanie zintegrowane, zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze) – Nauczyciel dyplomowany
2. mgr Beata Elert (nauczanie początkowe, religia, zarządzanie w placówkach oświatowych, nauczanie zintegrowane) – Nauczyciel dyplomowany
3. mgr Maria Koniarska (nauczanie początkowe, zarządzanie w placówkach oświatowych, sztuka, organizacja i upowszechnianie kultury i turystyki, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze klas I-III, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze z elementami św. korekcyjno-kompensacyjnych, sztuka, muzyka) – Nauczyciel dyplomowany
4. mgr Krystyna Klufczyńska (nauczanie j. Rosyjskiego, nauczanie języka polskiego, upowszechnianie Kociewia, j. polski / kl IV-VI/, historia kl IV-VI/, zespół dydaktyczno-wyrównawczy klas IV i VI) – Nauczyciel dyplomowany
5. mgr Anna Karcz (religia, przyroda) – Nauczyciel mianowany /po stażu na nauczyciela dyplomowanego/
6. mgr Ewa Podraza (matematyka, informatyka) – Nauczyciel dyplomowany
7. mgr Irena Guss (j. niemiecki) – Nauczyciel kontraktowy
8. mgr Tomasz Reszke (wychowanie fizyczne w klasach IV-VI) – Nauczyciel dyplomowany